Η Ληστοκρατία σαν πρόβλημα των πρώτων φάσεων του ελεύθερου εθνικού μας βίου

Στα 1869 ο ανθυπολοχαγός Ανδρέας Μοσχονήσιος τύπωσε στη Σύρα μια πολύ ενδιαφέρουσα μπροσούρα για τη ληστεία. […] Τονίζει πως κατά τη γνώμη του η ληστεία είναι φαινόμενο παροδικό, αλλά έχει βαθιά τις ρίζες της στο παρελθόν και στα ανεπίλυτα προβλήματα της αγροτικής μάζας. Το ληστή, λέει ο λαός δεν τον βλέπει σαν κακούργο, αλλά λίγο πολύ σαν ήρωα μαχητή των ελευθεριών του.

Το πρώτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στους νόμους των ληστών, που τους θεωρεί ότι πηγάζουν από τους νόμους του αρματολισμού, ιδιαίτερα την έχθρα των ληστών προς τους τσιφλικάδες. Αφού αναλύσει ένα προς ένα τους νόμους των ληστών περνά στην οργάνωσή τους και πιστεύει πως κύρια πηγή σε ανθρώπινο υλικό είναι οι Βλάχοι, που τους λέει “Αλβανιτοβλάχους ή Βλαχομποιμένας”. Τους υπολογίζει σε 2.000 οικογένειες και υποστηρίζει πως η μεγαλύτερη φιλοδοξία των μανάδων είναι να ιδούν τα παιδιά τους ληστές:

– Πότε να μεγαλώσει ο Γιώργης μου, να φορέσει γαντζούδια και να γίνει κλέφτης και να ιδεί προκοπή η μάνα που τον γέννησε!

Ο λαός της υπαίθρου – συνεχίζει – έχει στενώτατους δεσμούς με τους ληστές και γι’ απόδειξη παραθέτει ένα δημοτικό τραγούδι καμωμένο για το ληστή Γκάγκαλο, που καρατομήθηκε τότε στην Ιτέα:

Τον Γκάγκαλο τον πιάσανε,
στη φυλακή τον πάνε.
Χίλιοι τον παν από μπροστά
και δυο χιλιάδες πίσω,
και χίλιοι απ τα δυο πλευρά
γίνονται τρεις χιλιάδες.

Στη μέση πάει ο Γκάγκαλος
σα μήλο μαραμένο
σα μήλο, σαν τριαντάφυλλο,
σαν πατρινό κεράσι.

Παρακαλώ σας, βρε παιδιά
και σεις βρε παληκάρια,
μη με περάστε απ’ το χωριό
μήτ’ απ’ το Λιδορίκι.

Γιατί έχω οχτρούς που χαίρονται
και φίλους που λυπούνται,
γιατί έχω κι αγαπητικιά
που θα φορέσει μαύρα

~ Τάσος Βουρνάς, Η Ληστοκρατία σαν πρόβλημα των πρώτων φάσεων του ελεύθερου εθνικού μας βίου, Μάης 1960, ιστορική μελέτη-εισαγωγή στο “Ο Βασιλιάς των Ορέων” του Edmond About

Νόμος των ληστών

Άρθρον 1: Καταδίωξις και εξόντωσις πάντων των ζητούντων οπωσδήποτε την καταστροφήν των.

Άρθρον 2: Να συλλαμβάνωσιν τους υποδεικνύοντας εις την εξουσίαν ληστήν, και να παραδειγματίζωσιν αυτούς δι’ ακρωτηριασμού. Εν υποτροπή δε να τους φονεύωσι, τα δε πτώματά των να εκθέτωσιν εις δημοσίαν τινά οδόν.

Άρθρον 3: Ν’ απάγωσιν αιχμαλώτους τους πλουσίους και να ζητώσι παρ’ αυτών τόσα λύτρα, όσα ην δυνατόν να δώσωσι, χωρίς να χειροτερεύσωσι την κοινωνικήν των θέσιν, εξερχόμενοι της αιχμαλωσίας.

Άρθρον 4: Εάν απαγάγωσιν αιχμάλωτον και δεν δοθώσι τα ζητηθέντα λύτρα εν τη ορισθείση προθεσμία, να θανατώνηται ούτος, η δε κεφαλή του, αν ήναι δυνατόν, να πέμπηται εις τους συγγενείς του. Η θανατική ποινή ενεργείτο δια λαχνού μεταξύ των.

Άρθρον 5: Εάν το ορισθέν ποσόν της εξαγοράς σταλή ελλειπές, αποφασίζεται δια κλήρου η παραδοχή του ή μη. Εν περιπτώσει παραδοχής, αποκόπτεται δια την έλλειψην ταύτην το εν των ωτίων του αιχμαλώτου, και είτα αφίεται ελεύθερος.

Άρθρον 6: Απαχθείς άπαξ αιχμάλωτος, και, κατά την φράσιν των, λυτρωθείς, δεν απαλλάσσεται απ’ ουδεμιά προφάσει άνευ λύτρων.

Άρθρον 7: Εάν συμπέση να συμπλακώσι μετά στρατιωτικών αποσπασμάτων, και δεν δύνανται να φέρωσι μεθ’ εαυτών ζώντα τον αιχμάλωτον, να τον φονεύωσι πάραυτα.

Άρθρον 8: Να σέβωνται τους κομιστάς των λύτρων, και να δίδωσιν αυτοίς, μετά το πέρας της παραλαβής των λύτρων, δώρα μικρά χρηματικά.

Άρθρον 9: Ο αιχμάλωτος, μετά την απότισιν των λύτρων, παύει του να θεωρείται ως τοιούτος, επομένως αφαιρούνται παρ’ αυτού τα σχοινία, κείρεται τον πώγωνα, και προσφέρουσιν αυτώ δώρα μικρά χρηματικά.

Άρθρον 10: Εάν τις των ληστών παρέχη υπονοίας επιβουλής κατά της ζωής συναδέλφων του, τιμωρείται αμέσως με θάνατον.

Άρθρον 11: Ουδείς γίνεται δεκτός εις τας τάξεις των, εάν δεν ήναι ενοχοποιημένος διά τινος εγκληματικής πράξεως.

Άρθρον 12: Εάν αιχμάλωτος αποδράσει από τας χείρας του επιτραμμένου την φύλαξίν του, ο ληστής ούτος κηρύσσεται ανάξιος του επαγγέλματος, επομένως αποβάλλεται της συμμορίας.

Άρθρον 13: Να πληρώνωσιν εν αυστηρά καταδιώξει και εν επισήμοις ημέραις, τα πρόβατα ή τας αίγας, άτινα λαμβάνωσι παρά των ποιμένων προς χρήσιν των.

Άρθρον 14: Ν’ αφιερώνουσιν εις Ερημοκλήσιον ή εις Μονήν τινα, ανάλογον χρηματικήν ποσότητα προς κατασκευήν Αγίας τινός εικόνος, ή άλλου εκκλησιαστικού σκεύους τινος, προς εξιλέωσιν των αμαρτημάτων, τα οποία τυχόν έπραξαν εκτός του κύκλου των καθηκόντων τους και του παρόντος Νόμου.

Άρθρον 15: Να περιποιώνται τους αιχμαλώτους αναλόγως της ανατροφής των και της κοινωνικής των θέσεως.

Άρθρον 16: Να μη πλησιάζωσι γυναίκας.

[πηγή: Ανδρέου Μοσχονησίου, ανθυπολοχαγού του πεζικού, Το κάτοπτρον της εν Ελλάδι ληστείας, Εκδ. Εθνικόν Μέλλον, Ερμούπολις, 1869. Στο Παράδοση ανταρσίας και λαϊκός πολιτισμός, Στάθης Δαμιανάκος, Εκδ. Πλέθρον, 1987]